Wat als de aarde een kubus was?

Geschreven door Caroline Kraaijvanger



Stel dat onze planeet niet zo fraai rond, maar een kubus was. Hoe zou het leven op onze planeet er dan uitzien?

Nog niet zo heel lang geleden dachten mensen dat de aarde plat was. Dat leverde interessante plaatjes op waarin het idee werd gewekt dat het heel gemakkelijk was om van de aarde af te vallen. Inmiddels weten we wel beter. Maar toch blijft het heel interessant om te filosoferen over een aarde met een andere vorm. Een vierkante aarde bijvoorbeeld. Hoe zou dat zijn?

Zwaartekracht

Laten we beginnen met iets wat wij hier op aarde heel gewoon vinden: de zwaartekracht. De zwaartekracht op zo’n vierkante aarde is heel bijzonder. Zo kunt u op een ronde aarde – waar u ook bent – altijd naar beneden wijzen wanneer u het massamiddelpunt (oftewel de richting van de zwaartekracht) van de planeet zou willen aanwijzen. Op een vierkante aarde is dat niet het geval. De zwaartekracht is er ook wel min of meer op het middelpunt van de kubus gericht, maar alleen in het midden van elk vlak kunt u door naar beneden te wijzen het centrum van de planeet aanwijzen. Wanneer u richting de randen van de planeet loopt, bevindt het massamiddelpunt zich niet meer recht onder u. En dat heeft gevolgen voor de manier waarop u de zwaartekracht ervaart. Hierdoor heeft u wanneer u naar de randen van de kubus zou lopen, het idee dat u tegen een helling op moet lopen, omdat het massamiddelpunt zich niet direct onder uw voeten bevindt. Hoe verder u richting de rand loopt, hoe steiler het gebied lijkt te worden.

Oceanen

Het water, maar ook de atmosfeer zoekt het laagste punt op. Het komt dus in het midden van elk van de zes vlakken terecht (zie hieronder).

Een vierkante aarde met in het midden van elk vlak een oceaan. Afbeelding: Robert McLaren.

Klimaat

Ook het klimaat op een vierkante aarde kan heel anders zijn. Het hangt er een beetje vanaf hoe de kubus zich in de ruimte bevindt. Er zijn twee opties. Of de kubus ligt netjes op één zijde en de ‘as’ loopt er dwars doorheen. Of de kubus balanceert op een puntje waar dan vervolgens de as doorheen loopt. Beide scenario’s zijn in onderstaande schets van astronoom Karen Masters te zien. In het eerste geval zou de onderste en bovenste zijde een klimaat hebben dat vergelijkbaar is met dat van de polen. De vier overige zijden zouden een klimaat hebben dat lijkt op het klimaat rondom de evenaar. Er is dan niet zoiets als een gematigd klimaat. In het tweede scenario hebben alle zijden een vrij gematigd klimaat.

De twee scenario's. Afbeelding: Karen Masters.

Op het randje

De hoeken van deze vierkante aarde zouden (zoals op de prachtige tekening van Robert McLaren goed te zien is), kale rotsachtige punten vormen die hoger zouden zijn dan de rest van de planeet. Deze punten prikken door de atmosfeer heen. De atmosfeer wordt namelijk ook weer door de zwaartekracht bij de aarde gehouden. Dat alles heeft gevolgen voor de plaatsen waar leven (op land) voor zou kunnen komen. Naar verwachting is dit enkel mogelijk in een kleine cirkel om de oceanen, want dat is de enige plaats waar zich land en lucht bevindt. Onderstaande afbeelding van The Physicist laat dat duidelijk zien.

Op de afbeelding is goed te zien dat het massamiddelpunt zich eigenlijk maar op één plaats (per zijde) direct onder onze voeten bevindt. Ook is goed te zien dat de punten van de aarde door de atmosfeer (lichtblauw) steken. Het enige plekje waar een leven op het land mogelijk is, bevindt zich rond de oceanen (donkerblauw), onder de atmosfeer. Afbeelding: The Physicist - Askamathematician.com

Wandeling

Een wandeling van één zijde van de kubus naar de andere zou heel lastig zijn. Onder meer doordat een groot deel van de wandeling zonder de bescherming van de atmosfeer zou plaatsvinden. Dat betekent dat de aarde dus eigenlijk zes geïsoleerde zijden zou hebben. Wanneer op elk van deze zijden leven zou ontstaan, zou dat zich waarschijnlijk aan elk van de zijden weer anders ontwikkelen.

Kan het?

Het is een prachtig wat als-scenario. Maar kan het ooit werkelijkheid worden? Waarschijnlijk niet. En dat heeft alles te maken met de zwaartekracht. Zoals u hierboven al kon zien, zouden de hoeken van de vierkante planeet aanzienlijk hoger zijn dan de rest van de planeet. Maar de zwaartekracht staat dat niet toe: het trekt deze punten naar beneden. Zo ontstaat – zeker wanneer het om grote hemellichamen gaat – altijd een ronde vorm. Helemaal perfect is deze zelden vanwege het feit dat de planeten draaien.
Toch kan het geen kwaad om onze gedachten eens over zo’n vierkante aarde te laten gaan. Het helpt ons namelijk om beter te begrijpen waarom onze planeet eigenlijk niet vierkant is. En daarnaast is het natuurlijk bijzonder fascinerend te weten dat een kleine verandering in vorm tot een totaal andere wereld zou hebben geleid.

Bron: Scientias.nl