Westerse revolutie is intifada van consumenten

Peter Giesen − 12/08/11, 23:47

Plunderaars in Londen. © ap

 

Zo ziet een westerse revolutie in de 21ste eeuw eruit: een intifada van consumenten. De relschoppers in Londen vielen geen overheidsgebouwen aan, maar plunderden winkels en liepen naar buiten met sportschoenen, flatscreens en blu-rayspelers. Toch leek hun motivatie niet louter materieel. Voor even waren kruimeldieven en kleine krabbelaars uit Tottenham of Peckham de meesters van hun universum. Underdogs werden topdogs die de samenleving uitdaagden: kom maar op, wij hebben schijt aan jullie! 'Dit is vrijheid', zoals een van de relschoppers op televisie zei.

© reuters

© afp

© reuters

© afp

© afp

© afp

De hooligans vormden een tamelijk diverse groep. Er werd zelfs een miljonairsdochter opgepakt, en een jonge atlete die als ambassadrice van de Olympische Spelen was benoemd. Maar het gros leek toch tot de onderklasse te behoren, zwart, wit of Aziatisch. De meesten waren jongens, hoewel er opvallend veel meisjes meededen. Sommigen waren doorgewinterde bendeleden, anderen opportunisten die de kans op een gratis trainingspak niet wilden laten lopen.

Voor hun gedrag kunnen allerlei verklaringen worden aangevoerd, van slechte opvoeding tot sociale ongelijkheid en preventief fouilleren door de politie. Maar de meest overtuigende verklaring is toch de sterke behoefte aan erkenning door een onderklasse. De relschoppers wilden laten zien dat ze er zijn. Heel even werden de rollen omgedraaid en waren zij de baas.

Baan
De meeste hooligans zijn niet uitgesloten in de klassiek-linkse zin. Veel mensen die deze week moesten voorkomen, hadden een baan. Ze waren niet erg welgesteld, maar waarschijnlijk beschikten ze gewoon over een iPod of laptop, in elk geval over een BlackBerry.

Maar hun leven steekt pover af tegen hun dromen van welvaart, status en beroemdheid. Ze zijn opgegroeid in een popcultuur die snelle auto's, mooie vrouwen en bling verheerlijkt. De celebrity-cultuur is in Engeland nog sterker dan in de meeste andere landen. Voetballers en hun wags(wives and girlfriends) zijn krachtige rolmodellen, gewone jongens en meisjes die rondrijden in Bentleys en Range Rovers, Louis Vuitton-tassen dragen en in een landhuis wonen. Reality-tv suggereert dat iedereen op slag beroemd kan worden, zonder iets te kunnen, gewoon door je zelf te zijn. Helaas vinden de meeste mensen aan de onderkant zichzelf terug in een saaie werkelijkheid, waarin ze hooguit klassenassistent zijn, winkelbediende of hulpje in de sportschool. Het echte leven mist de status en de glamour van het medialeven. Dat verschil was altijd al een krachtige stimulans voor criminaliteit, en nu voor de rellen in Londen en andere steden.

Met de rellen liet deze postpolitieke onderklasse zien dat zij niet uit te vlakken is. Bovendien waren de onlusten ook gewoon bad fun, schreef columnist David Aaronovitch in The Times. Straffeloos konden jongeren 'de straat op gaan, verwoestingen aanrichten, geld verdienen, geweld plegen, dronken worden, zich gedragen alsof ze de tirannen en koningen van hun buurt waren - de mini-Sopranos van Enfield of Croydon, de gangstas van Chalk Farm', aldus Aaronovitch. Gedurende een paar spannende, broeiende nachten hadden ze 'dat ene ding dat ze in hun leven missen: macht'.

Waardigheid
Net als de rellen in de Franse banlieues van 2005 laten de onlusten in Engeland zien dat de samenleving zich nauwelijks raad weet met de onderklasse. Links noch rechts is goed in staat het leven aan de onderkant een zekere waardigheid te geven.

Links is geneigd de onderklasse te beschouwen als de slachtoffers van een onrechtvaardige samenleving, waardoor het in brand steken van de buurtwinkel weliswaar niet goed te praten, maar wel te begrijpen is. Het woord 'achterstand' suggereert een situatie die kan worden opgeheven. Maar hoeveel ook wordt geïnvesteerd in buurten, sociale voorzieningen onderwijs, er zullen altijd mensen aan de onderkant van de samenleving zijn. Sommigen zullen altijd een achterstand houden, anderen worden afgelost door nieuwe groepen. Maar de retoriek van links suggereert dat het leven aan de onderkant eigenlijk een misstand is, die bijna onvermijdelijk tot criminaliteit en ordeverstoring moet leiden.

Rechts heeft geen moeite met sociale verschillen. Die zijn onvermijdelijk en zelfs nuttig, omdat ze mensen tot harder werken aanzetten. In een moderne samenleving krijgt iedereen de kans om iets van zijn leven te maken, zeggen liberale en conservatieve politici. Wie desondanks aan de onderkant bungelt, had maar beter zijn best moeten doen.

Los van het feit dat de kansen niet zo gelijk zijn als rechtse politici graag beweren, denken sommige personen aan de onderkant daar anders over. Zij voelen zich de verliezers in een wereld die zo sterk om status en materieel bezit draait, zeker als de top schaamteloos misbruik maakt van zijn positie om zichzelf verder te verrijken. In de hedendaagse cultuur worden zij gebrandmerkt als de sukkels en de knoeiers, die onvoldoende talent en wilskracht hebben om hun armoedige leefwereld te ontstijgen.

Natuurlijk geldt dat niet voor iedereen aan de onderkant. Ook in wijken als Tottenham leiden veel mensen een keurig leven met een laag inkomen. Maar bij sommige jongeren vormen verongelijktheid en sensatiezucht een brandbaar mengsel.

Zoals een jongen voor de BBC zei: 'Wij laten de rijken zien dat we kunnen doen wat we willen.'

 

Bron: Volkskrant.nl